Oratastic▸ Minigramatyka języka norweskiego▸ Czasowniki (Verb)

Czasowniki

Verb

Czasowniki określają czynności, procesy i stany: lese ‘czytać’, føle ‘czuć’, sitte ‘siedzieć’.

W języku polskim formy czasownika w obrębie jednego czasu odmieniają się przez osoby i liczbę (ja czytam, ty czytasz, my czytamy), podczas gdy w języku norweskim nie forma czasownika pozostaje taka sama (jeg leser, du leser, vi leser).

Bezokolicznik

Podstawową formą czasownika jest bezokolicznik (Infinitiv). Odpowiada on na pytanie „Co (z)robić?” Formy bezokolicznika w języku norweskim zazwyczaj, ale nie zawsze, kończą się na –e.

Bezokolicznik prawie zawsze używany jest razem ze znakiem bezokolicznika å (podobnie jak słówko to w języku angielskim i zu w języku niemieckim):

Jeg liker å lese bøker.

Lubię czytać książki.

De pleier å sykle til jobben. – Oni mają zwyczaj jeździć do pracy rowerem.

Hun ønsker å bo i Norge. – Ona chce mieszkać w Norwegii.

Znak bezokolicznika å nie jest jednak używany po czasownikach modalnych (skal, vil, kan, må, bør, tør) i får:

Barna kan klatre opp på fjellet. – Dzieci mogą wspiąć się na górę.

Agnieszka vil bo i en større leilighet. – Agnieszka chce mieszkać w większym mieszkaniu.

Du må gå. – Musisz iść.

Czas teraźniejszy

Forma czasu teraźniejszego prostego w języku norweskim jest tworzona przez dodanie końcówki -er lub -r zamiast końcówki bezokolicznika -e

Bezokolicznik		Czas teraźniejszy
å kaste	rzucać	kaster	rzucam, rzucasz itd.
å hoppe	skakać	hopper	skaczę, skaczesz itd.
å snakke	rozmawiać	snakker	rozmawiam, rozmawiasz itd.
å bo	mieszkać	bor	mieszkam, mieszkasz itd.

Wyjątki:

	Bezokolicznik		Czas teraźniejszy
	å være	być	er	jestem, jesteś, jest, jesteśmy, jesteście, są
	å gjøre	robić	gjør	robię, robisz, robi, robimy, robicie, robią
	å vite	wiedzieć	vet	wiem, wiesz, wie, wiemy, wiecie, wiedzą
	å spørre	pytać	spør	pytam, pytasz, pyta, pytamy, pytacie, pytają
Czasowniki modalne	å skulle	zamierzać	skal	wyraża plan na przyszłość, potrzebę
	å ville	chcieć	vil	chcę, chcesz, chce, chcemy, chcecie, chcą
	å kunne	móc, potrafić	kan	mogę, możesz, może, możemy, możecie, mogą
	å måtte	musieć	må	wyraża potrzebę, konieczność
	å burde	powinien(eś)	bør	wyraża zalecenie, powinność
	å tørre	ośmielić się, śmieć	tør	ośmielam się, ośmielasz się itd.

Przykłady:

Henrik vet ikke om de kommer i dag. – Henrik nie wie, czy oni dzisiaj przyjdą.

Henrik vil vite om de kommer i dag. – Henrik chce wiedzieć, czy oni dzisiaj przyjdą.

Agnieszka er syk. – Agnieszka jest chora.

Det er deprimerende å være syk.

Bycie chorym jest przygnębiające.

Użycia czasu teraźniejszego w języku norweskim i polskim są podobne. W języku norweskim używa się jednak częściej czasu teraźniejszego w odniesieniu do przyszłości. Użycie czasu teraźniejszego w odniesieniu do przyszłości wnioskuje się z kontekstu lub przez odniesienia czasowe, takie jak „za dwie godziny”, „w przyszłym roku” itp.

De kommer i kveld. – Oni przyjdą dziś wieczorem.

Konserten begynner om en halv time. – Koncert zaczyna się za pół godziny.

Tryb rozkazujący (imperativ)

Tryb rozkazujący wyraża rozkaz, prośbę, zaproszenie.

Dla większości czasowników, forma rozkazująca jest tworzona przez odcięcie końcówki bezokolicznika -e.

Bezokolicznik		Tryb rozkazujący
å snakke	rozmawiać	snakk (norsk)!	mów/mówcie (po norwesku)!
å gjøre	robić	gjør (leksene)!	zrób/zróbcie (prace domowe)!

Dla czasowników, w których bezokolicznik nie kończy się na -e, forma trybu rozkazującego jest taka sama jak bezokolicznik.

Bezokolicznik		Tryb rozkazujący
å gå	iść	gå!	idź! idźcie!
å se	widzieć, patrzeć	se!	patrz! patrzcie!

Tryb rozkazujący służy również do wypowiadania życzeń

Ha en fin helg! – Miłego weekendu! (dosł. Miej dobry weekend!)