Oratastic▸ Minigramatyka języka norweskiego▸ Czasowniki (Verb)
Czas przyszły
Język norweski, w przeciwieństwie do języka polskiego, nie posiada form czasu przyszłego czasownika. Zamiast tego przyszłość, w zależności od sytuacji, można wyrazić na inne sposoby:
1) Kommer til å …+ bezokolicznik (infinitiv)
Jest to forma często używana w mowie potocznej.
Det kommer til å gå bra. – Będzie dobrze.
Jeg kommer til å savne deg. – Będę za tobą tęsknić.
2) Forma czasu teraźniejszego prostego
Bardzo często jest używana z okolicznikiem czasu, który wskazuje przyszłość (np. i morgen jutro, om to dager za dwa dni). Jeśli mowa o zmianach i przyszłość rozumie się z kontekstu, okolicznika czasu może nawet nie być.
Agnieszka reiser til Madagaskar i morgen. – Agnieszka jutro jedzie na Madagaskar.
Bedriften flytter til Bærum. – Zakład przenosi się do Bærum.
Do wyrażania przyszłości często używa się czasowników å få i å bli w czasie teraźniejszym, ponieważ te czasowniki wyrażają zmiany, stawanie się. Aby wyrazić czas teraźniejszy, używa się å ha i å være.
Det blir sikkert mange mennesker på sommerleiren. – Na letnim obozie prawdopodobnie będzie wiele osób.
(Dla porównania: Det er mange mennesker på sommerleiren. – Na letnim obozie jest wiele osób.)
Han får antakeligvis mye å gjøre i den nye jobben. – On przypuszczalnie będzie miał sporo do roboty w nowej pracy.
(Dla porównania: Han har mye å gjøre i den nye jobben. – On ma sporo do roboty w nowej pracy.)
3) Czasowniki modalne skal i vil
Stosuje się je z czasownikiem w formie bezokolicznika bez znaku bezokolicznika (å):
Skal używa się mówiąc o własnych lub cudzych planach lub wydarzeniach.Gunnstein skal jobbe på Humanistisk fakultet. – Gunnstein będzie pracować na Wydziale Nauk Humanistycznych (Gunnstein już ma umowę z uniwersytetem).
Barna skal være her i en uke. – Dzieci zostaną tutaj na tydzień. (tak zaplanowano)
Vil wyraża przyszłe działanie, które jest niezależne od ludzkiej woli. Vil z bezokolicznikiem używa się, jeśli chce się wyrazić swoje mniemanie odnośnie tego, co zdarzy się w przyszłości. Vil używa się raczej w języku pisanym, w języku mówionym częściej w takich przypadkach używa się kommer til å.
Det vil sikkert gå bra. – Na pewno wszystko pójdzie dobrze.
Det vil nok regne i morgen. – Jutro na pewno będzie padać.
Czasowniki modalne
Czasowniki modalne stosuje się z czasownikiem w formie bezokolicznika bez znaku bezokolicznika å:
Bezokolicznik (infinitiv) | Czas teraźniejszy prosty (presens) | Czas przeszły prosty (preteritum) | Czas teraźniejszy złożony (perfektum) |
| å skulle | skal | skulle | har skullet |
| å kunne | kan | kunne | har kunnet |
| å måtte | må | måtte | har måttet |
| å ville | vil | ville | har villet |
| å burde | bør | burde | har burdet |
| å tørre | tør | torde/turte | har tort/turt |
skal
wyraża 1) plany na przyszłość, 2) konieczność wynikająca z woli danej osoby lub 3) powtórzenie wypowiedzi innej osoby.
1) Gatis skal på norskkurs i kveld. – Gatis idzie wieczorem na kurs języka norweskiego.
2) Du skal spise opp grøten din! – Musisz zjeść kaszę!
3) Han skal ha truet henne med en gulrot. – On podobno groził jej marchewką.
kan (móc, potrafić)
wyraża (1) możliwość, (2) zdolność, umiejętność lub wiedzę, (3) pozwolenie.
1) Jeg kan hjelpe deg. – Mogę ci pomóc.
2) Henrik kan ikke strikke. – Henrik nie umie robić na drutach.
3) Kan man røyke her? – Czy tutaj wolno palić?
må (musieć)
wyraża: 1) konieczność, 2) logiczne wnioskowanie, 3) pozwolenie (w takich zdaniach zwykle używa się też przysłówków gjerne‘chętnie’ i bare ‘tylko’)
1) Gatis må gå på norskkurs i fritiden. – Gatis musi w wolnym czasie uczęszczać na kurs języka norweskiego.
2) Toget må være forsinket (ettersom det ennå ikke er kommet). – Pociąg musi być opóźniony (bo jeszcze nie przyjechał).
3) Du må bare spise. – Spokojnie możesz jeść.
vil (chcieć)
1) wyraża życzenie, wolę, 2) wyraża przyszłość niezwiązaną z wolą danej osoby (zob. powyżej)
1) Hva vil du gjøre i kveld? – Co chcesz robić dziś wieczorem?
2) Arbeidet vil bli vanskelig. – Praca będzie ciężka.
bør (powinno się)
Zawiera sugestię i jest mniej kategoryczny niż må i skal.
Du bør spise mer frukt. – Powinieneś jeść więcej owoców.
Han burde slutte å røyke. – On powinien rzucić palenie.
tør (ośmielać się)
Wyraża podjęcie się zrobienia czegoś (przezwyciężenie strachu) lub odwagi i pozwolenia na powiedzenie lub potwierdzenie czegoś.
Jeg tør ikke gå alene om natta. – Nie śmiem spacerować sama w nocy.
Hva gjør dere her, om jeg tør spørre? – Co tu robicie, jeśli wolno spytać?
skulle
Jest używany 1) jako przeszła forma skal 2) jako sugestia 3) do opisania czegoś, co powinno się wydarzyć.
1) Jeg skulle levere oppgaven på mandag. – W poniedziałek miałem oddać pracę.
2) Skulle vi ikke snakke med ham først? – Czy nie powinniśmy najpierw z nim porozmawiać?
3) Vi skulle bo hos dem i helga, men de forandret planene sine. – Mieliśmy zostać u nich na weekend, ale zmienili plany.
kunne
Używa się go 1) jako przeszłą formę kan 2) aby grzecznie poprosić o coś 3) aby wyrazić coś, co mogłoby zostać zrobione.
1) Da jeg var liten, kunne jeg stå på hodet. – Kiedy byłem mały, potrafiłem stanąć na głowie.
2) Kunne du hjelpe meg med flyttingen? – Pomógłbyś mi z przeprowadzką?
3) Du kunne jo ha spurt meg! – Mogłeś mnie zapytać!
måtte
Używa się go głównie do wyrażania formy przeszłej må.
Jeg måtte vise legitimasjonen. – Musiałem pokazać dowód tożsamości.
ville
Używa się go 1) jako formę przeszłą vil (2) do wyrażenia prawdopodobnej sytuacji
1) Han ville snakke med meg i forrige uke. – On chciał ze mną porozmawiać w zeszłym tygodniu.
2) Og hva ville du ha gjort i en sånn situasjon? – A co byś zrobił w takiej sytuacji?
burde
Używa się go głównie do sugerowania jakiegoś postępowania; sugestia jest bardziej ostrożna niż przy użyciu czasownika bør:
Du burde kjøre litt saktere. – Powinieneś jechać wolniej.
Czasowniki modalne i ruch celowy
Jeśli po czasowniku modalnym występuje okolicznik miejsca, często nie używa się innego czasownika:
Luna skal på fødeklinikken. – Luna uda się do szpitala położniczego.
Hun vil til Sverige – Ona chce (przeprowadzić się, jechać) do Szwecji.
Han må på jobben snart. – On niedługo musi iść do pracy.