Oratastic

Veiksmažodžiai (Verb) 2

OratasticTrumpa norvegų kalbos gramatika▸  Veiksmažodžiai (Verb)

Veiksmažodžių būtieji laikai

Norvegų kalboje svarbiausi du būtieji laikai: preteritas (preteritum) ir perfektas (perfektum).

Pagal tai, kaip veiksmažodžiais sudaromos būtųjų laikų formos, jie skirstomi į taisyklinguosius ir netaisyklinguosius. Kurie veiksmažodžiai yra taisyklingieji, o kurie – netaisyklingieji, reikia išmokti mintinai.

Netaisyklingųjų veiksmažodžių formas taip pat reikia išmokti mintinai, jos pateikiamos atskira lentele.

Taisyklingųjų veiksmažodžių preterito ir perfekto formas sudarome su tam tikromis priesagomis. Pagal šias priesagas taisyklingieji veiksmažodžiai skirstomi į keturias grupes:
      Būtieji laikai
Priesagos Bendratis Esamasis laikas Preteritas Perfektas
-et, -et å arbeide arbeider arbeidet har arbeidet
-te, -t å lese leser leste har lest
-de, -d å leie å prøve å lage leier prøver lager leide prøvde lagde har leid har prøvd har lagd
-dde, -dd å bo bor bodde har bodd

Patikimų taisyklių, kurios padėtų atskirti, kada vartojamos priesagos -et, -et ir -te, -t nėra. Dažniausiai galima tiesiog pasikliauti klausa: jeigu taisyklingojo veiksmažodžio šaknis baigiasi vienu priebalsiu, tai greičiausiai vartosime priesagas -te, -t (å lese – leste, har lest, å spise – spiste, har spist); jei ji baigiasi priebalsių samplaika arba priebalsiais d, t – veikiausiai -et, -et (å kaste – kastet, har kastet, å vaske – vasket, har vasket).

Vis dėlto tai tik tendencija, o ne taisyklė, plg. å hilse – hilste, har hilst; å møte – møtte, har møtt. 

Tačiau pravartu įsidėmėti šias taisykles:

  • jei taisyklingojo veiksmažodžio šaknis baigiasi dvibalsiu (kaip å lei-e, å plei-e, å bøy-e) arba priebalsiais v arba g(kaip å øv-e, å prøv-e, å lev-e, å vev-e, å jag-e, å lag-e), tai dažniausiai vartojamos priesagos de, -d:

å øve (lavintis, praktikuotis, treniruotis) – øvde, har øvd,
å leie (nuomoti, nuomotis) – leide, har leid,
å pleie (dažnai ką daryti) – pleide, har pleid,
å bøye (lenkti, lankstyti; kaityti) – bøyde, har bøyd,
å leve (gyventi) – levde, har levd,
å veve (austi) – vevde, har vevd, 
å jage (vyti, vaikyti, persekioti) – jagde, har jagd, 
å lage (gaminti) – lagde, har lagd.

  • Kai kurie veiksmažodžiai gali būti kaitomi keleriopai, pavyzdžiui:

å lage – lagde / laget, har lagd / laget, 
å bygge – bygde / bygget, har bygd / bygget.

  • jei taisyklingasis veiksmažodis baigiasi ilgu kirčiuotu balsiu (kaip betybotro,snu), vartojamos priesagos ‑dde, ‑dd:

å bety (reikšti) – betydde, har betydd (šis veiksmažodis gali būti kaitomas ir kaip netaisyklingasis, žr. netaisyklingųjų veiksmažodžių lentelę),
å bo (gyventi) – bodde, har bodd,
å tro (manyti, tikėti) – trodde, har trodd,
å snu (pa[si]sukti, ap[si]gręžti) – snudde, har snudd.

Kai kurių dažniau vartojamų netaisyklingųjų veiksmažodžių formos

Bendratis Esamasis laikas  Preteritas  Perfektas  Reikšmė
å angripe angriper angrep / angreip har angrepet (už)pulti
å anta antar antok har antatt spėti, laikyti, manyti
å avbryte avbryter avbrøt / avbrøyt har avbrutt pertraukti, nutraukti
å be ber ba(d) har bedt prašyti; kviesti
å bety betyr betød / betydde har betydd reikšti
å binde binder bandt har bundet rišti
å bite biter bet / beit har bitt kąsti
å bli blir ble / blei har blitt tapti; likti
å brekke brekker brakk har brukket lauž(y)ti
å brenne brenner brant har brent degti
å bringe bringer brakte har brakt atnešti
å bryte bryter brøt / brøyt har brutt laužyti, pažeisti
å by byr bød / bøy har budt siūlyti
å bære bærer bar har båret nešti
å dra drar dro(g) har dratt / dradd traukti
å drikke drikker drakk har drukket gerti
å drive driver drev / dreiv har drevet varyti; užsiimti
å ete eter åt har ett ėsti
å falle faller falt har falt kristi
å finne finner fant har funnet rasti
å fly flyr fløy har fløyet skristi
å flyte flyter fløt / fløyt har flytt lietis; plūduriuoti
å foregå foregår foregikk har foregått vykti (apie renginį, procesą)
å forfølge forfølger forfulgte har forfulgt persekioti
å forstå forstår forsto(d) har forstått suprasti
å fortelle forteller fortalte har fortalt pasakoti
å fortsette fortsetter fortsatte har fortsatt tęsti(s), nesiliauti
å fryse fryser frøs / frøys har frosset šalti
å følge følger fulgte har fulgt sekti, lydėti
å få får fikk har fått gauti
å gi gir ga(v) har gitt duoti
å gjelde gjelder gjaldt har gjeldt galioti; liesti, būti susijusiam
å gjenta gjentar gjentok har gjentatt kartoti
å gjøre gjør gjorde har gjort daryti
å gli glir gled / glei har glidd slysti
å gni gnir gned / gnei har gnidd trinti
å gripe griper grep / greip har grepet griebti
å gråte gråter gråt har grått verkti
å gå går gikk har gått eiti
å ha har hadde har hatt turėti
å henge henger hang har hengt kabėti
å hete heter het / hette har hett vadintis
å hjelpe hjelper hjalp har hjulpet pagelbėti
å holde holder holdt har holdt laikyti
å komme kommer kom har kommet ateiti, atvykti
å kunne kan kunne har kunnet galėti, mokėti
å la lar lot har latt leisti
å le ler lo har ledd juoktis
å legge legger la har lagt guldyti; dėti
å ligge ligger har ligget gulėti
å løpe løper løp har løpt bėgti
å måtte måtte har måttet privalėti
å rekke rekker rakk har rukket pasiekti; suspėti; pakakti
å rive river rev / reiv har revet tarkuoti, plėšyti
å se ser har sett matyti
å selge selger solgte har solgt parduoti
å sette setter satte har satt sodinti; dėti
å si sier sa har sagt sakyti
å sitte sitter satt har sittet sėdėti
å skjære skjærer skar har skåret pjauti, raikyti
å skrike skriker skrek / skreik har skreket rėkti
å skrive skriver skrev / skreiv har skrevet rašyti
å skulle skal skulle har skullet pagalbinis veiksmažodis
å skyte skyter skjøt / skøyt har skutt šauti
å skyve skyver skjøv / skøyv har skjøvet stumti
å slippe slipper slapp har sluppet (pa-, iš-, į-)leisti; išsprūsti
å slite sliter slet / sleit har slitt sunkiai vargti; nudėvėti, nunešioti; nutraukti, perplėšti
å slå slår slo har slått mušti, trenkti
å slåss slåss sloss har slåss muštis, kautis
å sove sover sov har sovet miegoti
å sprekke sprekker sprakk har sprukket irti, plyšti, skilti
å springe springer sprang har sprunget bėgti; (pa-, iš-, at-)šokti, stryktelti; sprogti, sprogdinti
å spørre spør spurte har spurt klausti, teirautis
å stige stiger steg / steig har steget kopti, kilti
å stikke stikker stakk har stukket gelti, kąsti; kišti, besti
å stjele stjeler stjal har stjålet vogti
å strekke strekker strakk har strukket tempti å strekke til = pakakti å strekke seg = tęstis, temptis
å stryke stryker strøk / strøyk har strøket glostyti, trinti, braukti, lyginti; neišlaikyti egzamino
å stå står sto(d) har stått stovėti å stå opp = keltis
å synes syn(e)s syntes har syntes atrodyti
å synge synger sang har sunget dainuoti
å synke synker sank har sunket skęsti, grimzti, leistis žemyn
å ta tar tok har tatt imti
å treffe treffer traff har truffet sutikti; pataikyti
å trekke trekker trakk har trukket traukti
å trives triv(e)s trivdes har trivdes gerai jaustis (kokioje nors aplinkoje)
å velge velger valgte har valgt pasirinkti, rinkti(s)
å ville vil ville har villet norėti
å vinne vinner vant har vunnet laimėti
å vite vet / veit visste har visst žinoti
å være er var har vært būti